طراحی و خلاقیت شناختی: تلفیق علم شناخت و هنر طراحی
طراحی و خلاقیت شناختی: تلفیق علم شناخت و هنر طراحی
تعریف و ماهیت
گرایش طراحی و خلاقیت شناختی، حوزه‌ای نوین و میان‌رشته‌ای است که با ترکیب اصول طراحی، روانشناسی شناختی، به بهینه‌سازی تعامل انسان با محصولات، خدمات و محیط می‌پردازد. دونالد نورمن، پدر طراحی کاربرمحور، در سال ۲۰۱۷ این رشته را به‌عنوان “فهم فرآیندهای شناختی انسان و کاربرد این دانش برای بهبود ارتباط انسان با محیط مصنوع” معرفی کرد.
ویژگی‌های کلیدی
- کاربرمحوری عمیق: تمرکز بر درک فرآیندهای ذهنی کاربران شامل ادراک، توجه، حافظه و تصمیم‌گیری
- رویکرد سیستمی: توجه همزمان به نیازهای کاربر، محدودیت‌های فناوری و الزامات بازار
- حل‌مسئله خلاقانه: استفاده از اصول شناختی برای ایجاد راهکارهای نوآورانه
حوزه‌های فعالیت
- تحلیل فرآیندهای طراحی: بررسی مکانیزم‌های شناختی مؤثر در خلاقیت طراحان
- بهینه‌سازی تجربه کاربری: طراحی سیستم‌هایی با بار شناختی کمتر و کارایی بیشتر
- مدیریت نوآوری: هماهنگی بین اجزای مختلف پروژه‌های طراحی
تحصیل در ایران
در حال حاضر پژوهشکده علوم شناختی و دانشگاه هنر اسلامی تبریز پذیرای داوطلبان این گرایش هستند.
- این گرایش برای چه کسانی مناسب است؟
- طراحان صنعتی و گرافیست‌های علاقه‌مند به علوم شناختی
- متخصصان UX/UI
- روانشناسان و طراحان صنعتی
- مدیران نوآوری و توسعه محصول
چشم‌انداز آینده
هر چند که این گرایش در بازار ایران هنوز نتوانسته جایگاه مناسب خود را پیدا کند اما با این حال در حال تبدیل شدن به مهارتی کلیدی در صنایع پیشرفته است و فرصت‌های شغلی منحصربه‌فردی در حوزه‌های طراحی محصول، خدمات و سیستم‌های هوشمند ایجاد می‌کند.
گرایش علوم شناختی-رسانه حوزه‌ای نوین در علوم شناختی است که به مطالعه نظام‌مند فرآیندهای ذهنی مرتبط با تولید، انتقال و دریافت پیام‌های رسانه‌ای می‌پردازد. این گرایش با ترکیب دانش علوم شناختی و رسانه‌پژوهی، هم به تحلیل آثار رسانه‌ای و هم به تولید مؤثرتر این آثار یاری می‌رساند.
این گرایش با استفاده از یافته‌های علوم اعصاب، روانشناسی شناختی و هوش مصنوعی، مکانیسم‌های ذهنی درگیر در تعامل با رسانه‌ها را تحلیل می‌کند.
۲. اهداف و کارکردها
الف) تحلیل شناختی رسانه‌ها
- بررسی نحوه پردازش اطلاعات رسانه‌ای در مغز
- مطالعه تأثیرات شناختی رسانه‌های مختلف
- شناسایی الگوهای توجه و حافظه در مواجهه با محتوای رسانه‌ای
ب) تولید محتوای شناختی‌محور
- طراحی پیام‌های رسانه‌ای بر اساس اصول شناختی
- بهینه‌سازی محتوا برای جذب و حفظ توجه
- ایجاد ارتباط مؤثرتر با مخاطبان از طریق درک فرآیندهای ذهنی
تحصیل در ایران
در حال حاضر پژوهشکده علوم شناختی و دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دانشگاه جامع امام حسین (ع)، پذیرای داوطلبان این گرایش هستند.
۵. این گرایش برای چه کسانی مناسب است؟
- فارغ‌التحصیلان ارتباطات، رسانه و علوم اجتماعی
- متخصصان روانشناسی و علوم شناختی
- طراحان محتوای دیجیتال و متخصصان UX
- پژوهشگران حوزه فرهنگ و رسانه
- برنامه‌سازان و تولیدکنندگان محتوای رسانه‌ای
چشم‌انداز آینده
گرایش علوم شناختی و رسانه با ارائه درکی علمی از تعامل انسان و رسانه، هم به تحلیلگران ابزارهای دقیق‌تری می‌دهد و هم به تولیدکنندگان محتوا در خلق آثار مؤثرتر یاری می‌رساند. از این رو با گسترش رسانه‌های دیجیتال، نیاز به متخصصان این حوزه روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود.
